Excursies 2008

Alden Biesen (bij Bilzen)

Kort na 1220 gaf de graaf van Loon de Duitse Orde de mogelijkheid tot het stichten van een commanderij (huis met hospitaal in dit geval) in Alden Biesen. Van dit oorspronkelijke complex zijn alleen de funderingen van een 13de-eeuwse kapel met toren teruggevonden. Van 1543 tot 1566 volgde een grootscheepse nieuwbouw met een vierkant hoofdgebouw met vier ronde hoektorens in een stijl die de overgang van late gotiek naar de Renaissance laat zien. Begin 18de eeuw volgde een indrukwekkende verbouwing die Alden Biesen omvormde tot een adellijk lustslot met representatief karakter. In de geest van de tijd werd de eerste voorburcht ‘opengelegd’ om een relatie met het park aan te brengen. De opeenvolgende bouwkundige ontwikkelingen op Alden Biesen hebben ook steeds hun weerslag gehad op de bouwgeschiedenis van het Kasteel van Gemert, dat als commanderij van de Duitse Orde ‘onderhorig’ was aan de landcommandeur in Alden Biesen.

Landen (Vlaams-Brabant)

In de nabijheid van een voormalige Romeinse villa ontstond een vroegmiddeleeuws Frankisch domein, dat in het bezit was van de voorouders van Karel de Grote (Pepijn van Landen). De opeenvolgende kerkfunderingen vanaf de Merovingisch-Karolingische tijd tot in de 13de eeuw tonen de bewogen geschiedenis van dit Landen-Ouderstadt, ofwel de nederzetting rondom St. Gitter, genoemd naar de H. Gertruda (van Nijvel), de dochter van Pepijn van Landen. In de 12de eeuw behartigt hier een familie Van Landen de belangen van zowel de bisschop van Luik als van de hertog van Brabant. Door huwelijk komt deze familie tevens in het bezit van de heerlijkheid Tilburg (met de motte-burcht Ter Borch in Oisterwijk). In Landen-Ouderstadt zal de familie de beide mottes ‘Tombe van Pepijn’ en ‘Hunsberg’ oprichten (begin 13de eeuw). De Brabantse expansiepolitiek (o.a. gericht tegen Luik/Loon) brengt de Van Landens echter in de problemen. Door de stichting van Nieuw-Landen (het huidige Landen) door de hertog, begin 13de eeuw) loopt Landen-Ouderstadt letterlijk leeg en wordt de familie uitgerangeerd. Hetzelfde overkomt ze in de regio Tilburg. Met de stadstichting van Oisterwijk (1212) en de overname van Ter Borch start ook daar de degradatie van de heren. Ze pasten kennelijk niet meer, of onvoldoende, in de hertogelijke machtspolitiek. We hebben er dus wel een bijzondere, voor velen onbekende, band tussen Tilburg/Oisterwijk en Landen aan overgehouden. Aan ons om deze band te koesteren en te onderhouden.

Kasteel Oijen

Het in oorsprong 14de-eeuws kasteel werd een Gelders leen door het huwelijk van Maria van Brabant met hertog Reinald III van Gelre. De hoofdburcht werd verwoest in 1511. De funderingen ervan bevinden zich nog op het apart omgrachte terrein naast het huidige voorburchtrestant, dat we nu kennen als het kasteel. Deze  voormalige voorburcht heeft een uitgebreide verbouwings- en consolidatiegeschiedenis achter de rug.
Zie verder: Het Brabants Kasteel 1984-2, 1986-1/2.

Kasteel Ravenstein

Traditioneel beschouwt men 1360 als het stichtingsjaar van kasteel en stadje Ravenstein door Walraven van Valkenburg. Dit ter vervanging van zijn oudere sterkte in Herpen en om vanuit de nieuwe locatie een lucratieve Maastol te kunnen exploiteren. Het is echter mogelijk dat zijn moeder Maria, ‘dame van Ravenstein’, zich al eerder ter plaatse had gevestigd en een woning bezat op de latere voorburcht, waarvan in het pand “De Kasteelse Poort” sporen zijn teruggevonden. In 1992 werd van de voorburcht een 14de-eeuwse keermuur blootgelegd. In 1951 deed prof. J.G.N. Renaud een bescheiden onderzoek naar de vanaf 1818 gesloopte hoofdburcht. Een dik puinpakket verhinderde het zicht op een eventuele plattegrond. Het was daardoor ook niet mogelijk vast te stellen of het kasteel wel of niet een overhoeks geplaatste hoektoren heeft gehad, zoals enkele oude afbeeldingen doen vermoeden.